شاید هیچ سال دیگری به اندازه ۲۰۲۴، عملکرد ماشین و انسان‌ها به یکدیگر گره نخورده بود؛ یادگیری ماشین و هوش مصنوعی از سال جاری میلادی به یکی از عناصر جدانشدنی زندگی انسان‌ها بدل شدند که نه تنها انتظار نمی‌رود از این همبستگی کم شود، بلکه پیش‌بینی‌ها، حاکی از آن است که به آن نیز اضافه می‌شود.
این همبستگی در سراسر زندگی انسانی، از بخش آموزش تا اپلیکیشن‌ها و نرم‌افزاری مدیریت مالی و حتی پرداخت نیز خواهد بود. البته که تاثیر آن بر مناسبات مالی و پرداخت چه در بعد فردی و چه سازمانی، بیشتر خواهد شد.
به عقیده بسیاری از کارشناسان، سال ۲۰۲۴، آغازگر دوران جدیدی از تحول و شگرفی در صنعت فین‌تک بوده که قرار است در آینده، تعامل و درک افراد از خدمات مالی و راهکارهای پرداخت را دچار تغییر و دگرگونی اساسی کند.
در سال ۲۰۲۴ میلادی، ترندهای زیادی در صنعت فین‌تک ایجاد شده و مفاهیم نوینی نیز در گره‌خوردگی میان این صنعت با سایر صنایع شکل گرفته که در ادامه مهمترین آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند و در بخش آخر نیز به بیان ترندهای صنعت فین‌تک در سال ۲۰۲۵ پرداخته می‌شود.
هوش مصنوعی و فرآیندهای مالی
الگوریتم‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، بیشترین تاثیر را بر صنایع مختلف به‌ویژه مالی و بانکی طی یک دهه اخیر داشته‌اند. این موارد، در حال تحول روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها، شناسایی تقلب، اندازه‌گیری ریسک و البته پیش‌بینی مشی مورد انتظار افراد و سازمان‌ها در بازارهای مالی و صنعت فین‌تک است. به بیان دیگر، هوش مصنوعی، رفتار افراد در بازارها را رصد کرده و از آن برای ایجاد راهکارهای مناسب در هر بازار استفاده می‌کند.
در سال ۲۰۲۴، ادغام هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در زندگی مالی افراد و سازمان‌ها بیشتر شد و این امکان را برای شرکت‌های فین‌تک ایجاد کرد که هر آنچه در فرآیند تصمیم‌گیری‌شان قرار می‌گیرد، بهینه‌تر کنند و تمرکز بیشتری بر وظایف خود داشته باشند.
یکی از بخش‌هایی که هوش مصنوعی توانست به فین‌تکی‌ها کمک کند، کشف تقلب و به حداقل‌رساندن مسائل مربوط به آن در فرآیندهای مالی بود. در واقع هوش مصنوعی به سازمان‌های مالی و شرکت‌های فین‌تکی کمک کرد تا بتوانند نظارت بیشتری بر رفتار مشتریان و کاربران خود داشته باشند و گزارش‌هایی ارائه دهند تا از طریق آن بتوانند ریسک‌های هر فرد را در این صنعت، تخمین زده و خطاهای مرتبط را اندازه‌گیری کنند.
البته کارکرد هوش مصنوعی محدود به تخمین ریسک و یا شناسایی تقلب نمی‌شود، بلکه در لایهای بالاتر، این فناوری باعث نزدیکی بیشتر صنعت فین‌تک به نیاز مخاطبان از روی شناسایی فرآیندهای رفتاری او می‌شود. به این معنا که هوش مصنوعی با عملکردهای رفتاری که از افراد دریافت می‌کند، علاوه بر شناسایی ریسک‌های مرتبط، می‌تواند سرویس مورد نیازش را نیز به‌صورت شخصی‌سازی‌شده، پیشنهاد دهد.
امور مالی باز (Open Finance)
امور مالی باز نیز از دیگر مواردی است که با ظهور صنعت فین‌تک و افزایش شمار فعالانش توانسته تاثیر زیادی را بر اقتصاد و تجارت بگذارد. به‌طور کلی امور مالی تعبیه‌شده (Embedded Finance) به فرآیندی گفته می‌شود که طی آن داده‌های مالی مشتریان با رضایت آن‌ها و به صورت امن با ارائه‌دهندگان سرویس‌ها و خدمات مالی (بیمه، سرمایه‌گذاری، سبدگردانی‌ها و…) به اشتراک گذاشته می‌شود.
تفاوتی که امور مالی باز با بانکداری باز دارد، در نوع و تنوع داده‌هایی است که اجازه دسترسی به آن به شرکت‌های ثالث یا همان Third Partyها (که عمدتا شرکت‌های فین‌تکی‌اند) داده می‌شود؛ در امور مالی باز، تمام اطلاعات و داده‌های مالی مانند سوابق بیمه، سرمایه‌گذاری و… افراد به اشتراک گذاشته می‌شود.
در مدل امور مالی باز، شرکت‌ها و به‌صورت کلی نهادهای مالی این اجازه را دارند که از این داده‌ها برای راه‌اندازی و توسعه محصولات و خدمات جدیدی که سفارشی‌سازی شده‌اند، استفاده کنند.
همان‌طور که گفته شد، عمده استفاده‌کنندگان از امور مالی باز، صنعت فین‌تک و بازیگران آن هستند که از اطلاعات به اشتراک‌گذاری‌شده برای ارائه روش‌های جدید مالی و بانکی استفاده می‌کنند.
تمام آنچه که فین‌تکی‌ها انجام می‌دهند این است که در سایه Open Finance می‌توانند از داده‌های بانکی، بیمه‌ای، سوابق دریافت وام و اعتبار و… برای ایجاد راهکارهای مالی مناسب با اشخاص استفاده کنند.
شرکت‌های فین‌تکی می‌توانند از امور مالی باز به منظور راه‌اندازی و توسعه پلتفرم‌های مدیریت سرمایه دیجیتال نیز بهره ببرند.
این پلتفرم‌ها از طریق دسترسی که کاربران به آن‌ها می‌دهند، امکان مدیریت همزمان تمام دارایی‌های افراد چه در حوزه ارزهای دیجیتال و چه در حوزه سرمایه‌گذاری را فراهم می‌کنند.
البته مدیریت دارایی یکی از اقداماتی است که فین‌تکی‌ها به‌واسطه بهره‌مندی از اطلاعات به‌اشتراک‌گذاشته شده در سایه امور مالی باز انجام می‌دهند، بسیاری از این شرکت‌های فین‌تکی که در بخش وام‌دهی فعال‌اند، از این داده‌ها برای ارزیابی رتبه اعتباری و تخمین ریسک ارائه وام و اعتبار به افراد استفاده می‌کنند.
بانکداری باز (Open Banking)
هیچ زمانی برای صحبت‌کردن از بانکداری باز و تاثیراتی که بر صنعت فین‌تک می‌گذارد، دیر نیست. این مفهوم بیشتر از آنچه که افراد فکر می‌کنند، توانسته مناسبات مالی، سرمایه‌ای و حتی بیمه‌ای را در جهان، تغییر و صنعت فین‌تک را به سمت یک پارادایم جدید حرکت دهد.
این مفهوم با ابتکاراتی نظیر به اشتراک‌گذاری داده‌های بانکی افراد (بر اساس اجازه آن‌ها)، باعث شکل‌گیری خدمات، سرویس‌های جدید و شخصی‌سازی‌شده بانکی و پرداختی شدند. در این رویکرد، شرکت‌های فین‌تکی به‌واسطه داده‌های بانکی، توانستند تنوع راهکارهای پرداختی در بازارها را گسترش دهند.
در همین راستا انتظار می‌رود تا ۵ سال آتی، بانک‌ها به شیوه سنتی امروزی وجود نداشته باشند و رقابت در این صنعت نیز افزایش پیدا کند. رقابتی که به باور بسیاری، برنده بزرگی مانند صنعت فین‌تک و بازیگران آن دارد. چرا که کاربران به‌عنوان مهمترین انتخاب‌کنندگان در تمام صنایع مالی و بانکی، به‌واسطه بانکداری باز و البته کمک شرکت‌های فین‌تکی، می‌توانند مدیریت بهتری بر تمام مناسبات مالی و پرداختی خود داشته باشند و حتی در برخی موارد، خدمات مالی شخصی‌سازی‌شده‌تری نیز دریافت کنند.
نباید از این نکته غافل شد که افزایش رقابت میان بانک‌ها و شرکت‌های فین‌تکی از یک سو و نیاز افراد برای استفاده از سرویس‌های به‌روز و مدرن از سوی دیگر باعث شده که فین‌تکی‌ها استفاده حداکثری از بانکداری باز را داشته باشند و بانکداری باز به ترندی همیشگی در صنعت فین‌تک بدل شود.
ارزهای دیجیتال
ارزهای دیجیتال نیز از دیگر ترندهای صنعت فین‌تک در سال ۲۰۲۴ است؛ اکنون که بیشتر از یک ماه به پایان سال میلادی باقی مانده، نوسان‌های ریز و درشت و افزایش عمق این بازار باعث شده افراد بیشتری به آن ورود کرده و نیاز به ابزارهای پیشرفته جهت معامله در آن داشته باشند.
فین‌تکی‌ها با فراهم آوردن امکانات پرداخت مناسب و البته شخصی‌سازی شده، شرایطی را ایجاد کردند تا افراد زیادی بتوانند در این صنعت ایفای نقش کرده و با وجود «مجازی‌بودن» تمام دارایی‌های آن، همچنان به‌عنوان یک بازار با روش‌های پرداخت ویژه در جهان مطرح باشد.
بسیاری از افراد با فعال‌سازی گزینه‌های پرداختی مانند دایرکت دبیت، Standing order و… می‌توانند با سریع‌ترین و آسان‌ترین روش در این بازار به خرید ارزهای دیجیتال بپردازند.
البته تاثیر فین‌تک بر ارزهای دیجیتال محدود به ارائه روش‌های پرداخت متنوع برای خرید ارزهای دیجیتال نمی‌شود و راه‌اندازی انواع کیف پول‌های نرم‌افزاری را نیز در برمی‌گیرد؛ به‌عنوان مثال بسیاری از پروژه‌های ایردراپی که در نهایت به رمزارز قابل معامله تبدیل شدند (مانند تون‌کوین، همستر کامبت و…) به‌واسطه فین‌تک توانستند سهمی در بازار ارزهای دیجیتال داشته باشند و به‌نوعی، فین‌تک باعث شد که ارزهای دیجیتال به سبد سرمایه‌گذاری افراد وارد و به گزینه قابل اعتماد و اتکا در جهان تبدیل شود.
انتظار می‌رود پذیرش گسترده ارزهای دیجیتال توسط شرکت‌های معروف (به‌عنوان روشی برای پرداخت) و همچنین کشورهای تاثیرگذاری مانند ایالات متحده آمریکا، باعث شود که طی سال‌های آتی فین‌تک، همبستگی بیشتری با این صنعت داشته باشد.
ظهور بانکداری دیجیتال و نئوبانک‌ها
همان‌طور که گفته شد پس از ظهور و توسعه مفهوم بانکداری باز، مدل بانکداری سنتی عملا به حاشیه رانده شد؛ بسیاری از افراد به دنبال روش‌هایی بودند که به‌واسطه آن بتوانند از راهکارهای شخصی‌سازی‌شده در مناسبات مالی و پرداخت‌شان استفاده کنند.
نئوبانک‌ها و بانکداری به سبک دیجیتال، یکی از کارکردهای بانکداری باز بود که با کمک شرکت‌های فین‌تک توانست خود را به یک بازیگر مهم در صنعت بانکداری تبدیل کند. این نهادها با کاربری آسان، دسترس‌پذیری بالا و البته ارائه پیشنهاد به کاربران بر اساس تجربه‌های پیشین توانستند جایگاه ویژه‌ای را در بین کاربران باز کنند.
انتظار می‌رود همبستگی هوش مصنوعی با بانکداری دیجیتال، مصرف‌کنندگان بیشتری به این نهادهای مالی روی آورند چرا که با آن‌ها می‌توانند سهولت، اطمینان و البته چابکی بیشتری را تجربه کنند.
پرداخت اعتباری
صنعت فین‌تک نه تنها مفاهیم مرتبط و کارکردهای برخی نهادها مانند نهادهای مالی و بانکی را تغییر داد که توانست با نفوذ بیشتر خود به مناسبات مالی، شیوه‌ها و روش‌های جدیدی نیز برای انجام کارهای مالی و بانکی ایجاد کند.
تغییر روش‌های پرداخت یکی از همین تغییرات است که در سال ۲۰۲۴ و به‌واسطه بسط و گسترش مفاهیمی همچون هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، سرعت بیشتری نیز به خود گرفت؛ BNPL یا همان Buy Now Pay Later (الان بخر، بعدا پرداخت کن) یکی از آن‌هاست. روشی که در عمل به یکی از گزینه‌های تامین مالی در جهان تبدیل شده و جریان نقدینگی در بسیاری از شرکت‌ها را نیز پیش‌بینی‌پذیرتر کرده است. Grand View Research که یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های تحقیقات بازار است، پیش‌بینی کرده، نرخ رشد سالانه ترکیبی روش «پرداخت اعتباری» از سال ۲۰۲۳ تا ۲۰۳۰ میلادی حدود ۲۶.۱ درصد باشد.
شاید مهمترین دلیل این میزان نرخ رشد سالانه را در «ترغیب افراد با هر میزان بودجه به خرید»، دانست. بدین معنا که کسب‌وکارها با ارائه این روش به‌عنوان یکی از راهکارهای پرداخت پول کالا یا خدمت می‌توانند افراد زیادی را به خرید کالا و خدمات‌شان سوق دهند.
کاهش نرخ سبدهای رهاشده خرید نیز از دیگر مزیت‌های تنوع‌بخشی به روش‌های پرداخت و استفاده از BNPL به‌عنوان یکی از آن‌هاست.
پرداخت موبایلی (Mobile Payment)
پرداخت با موبایل نیز از دیگر ترندهای فین‌تکی در سال‌های اخیر و به‌خصوص در سال ۲۰۲۴ بوده است. در واقع باید به این نکته اشاره کرد که چشم‌انداز صنعت فین‌تک به شدت تحت تاثیر پرداخت‌های موبایلی و به‌صورت کلی انجام مناسبات مالی و بانکی با موبایل قرار گرفته است. بر اساس پیش‌بینی‌های Insider Intelligence، سهم پرداخت‌های موبایلی و به‌صورت کلی سهم تجارت با موبایل از کل خرده‌فروشی‌ها تا سال ۲۰۲۶ به حدود ۹درصد می‌رسد. البته برخی تخمین‌ها حاکی از آن است که این رقم افزایش بیشتری نیز خواهد داشت چرا که پیش‌بینی می‌شود شمار کاربرانی که از پرداخت موبایلی استفاده می‌کنند تا پایان ۲۰۲۴ به حدود یک میلیارد نفر می‌رسد.
این امر می‌تواند تمام روش‌های پرداختی آنلاین چه BNPL باشد و چه پرداخت از طریق کیف پول‌های دیجیتال، با استقبال گستردهای همراه کند. در این شرایط بیش از یک‌سوم کل پرداخت‌های جهانی، آنلاین و از طریق موبایل خواهد بود.
احراز هویت‌های پیشرفته
همان‌طور که گفته شد، شرکت‌های فین‌تک از فرایندهایی که پس از توسعه مفاهیمی همچون امور مالی باز و بانکداری باز، شکل گرفت برای ارائه راهکارهای پیشرفته مالی و پرداخت استفاده می‌کنند.
نباید از این نکته غافل شد زمانی می‌توان از راهکارهای پیشرفته سخن به میان آورد که افراد بدانند داده‌های آن‌ها در امنیت کامل و بر اساس رضایت شخصی‌شان مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین یکی از موضوعات همیشگی که تقریبا نه تنها در صنعت فین‌تک بلکه در تمام صنایع مرتبط مطرح بوده، نحوه نگهداری داده‌ها و اطلاعات کاربران در فضایی امن است.
حملات سایبری و معضلاتی مانند سوءاستفاده از هویت افراد از مهمترین نگرانی شرکت‌های فین‌تکی و به‌طور کلی هر سازمان و نهاد مالی است که کاربرانش با اطلاعات و داده‌های خود اقدام به برقراری روابط مالی می‌کنند.
شرکت‌های فین‌تکی به‌عنوان Third Partyها تلاش کرده‌اند با ایجاد بسترهایی برای احراز هویت بدون نیاز به زدن اعداد و حروف و کنارگذاشتن رمزهای عبور سنتی، امنیت را در استفاده از راهکارهای خود افزایش دهند. احراز هویت بایومتریک که شناسایی افراد از روی عکس و ویدئوی زنده است، از مهمترین ابزارهایی است که شرکت‌های فین‌تکی از آن به منظور ارتقای امنیت اکانت‌های کاربران استفاده می‌کنند.
برخی از این شرکت‌های فین‌تکی، خود به ارائه‌دهنده روش‌های احراز هویت بایومتریک کاربران تبدیل شده‌اند تا بانک‌ها با آسودگی خاطر بیشتری، اطلاعات و داده‌های کاربرانشان را با آن‌ها به اشتراک بگذارند.
ترندهای فین‌تک در سال ۲۰۲۵ میلادی
مهمترین تغییری که نه تنها در سال ۲۰۲۵ که در سال‌های آتی نیز در صنعت فین‌تک مورد انتظار است، ارائه راهکارهای پیشرفته‌تر و البته شخصی‌سازی‌شده‌تر مالی و بانکی است. این راهکارها به‌واسطه حضور بیشتر هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در جهان رخ می‌دهد و غیرقابل اجتناب است و اگر شرکت‌های فین‌تکی نتوانند خود را با تغییرات همسو کنند، شمار زیادی از جامعه هدف خود که بخش عمده‌شان نسل Z است، از دست می‌دهند.
موضوع دیگری که به نظر می‌رسد در سال ۲۰۲۵ به ترند در صنعت فین‌تک بدل شود، راهکارهای پرداخت برای ارزهای دیجیتال است. نباید از این نکته غافل شد که عمق بازار ارزهای دیجیتال و گرایش به آن‌ها به‌عنوان یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری و پرداخت، باعث شده که به شمار کاربرانش افزوده شود. از آن‌جایی که انتظار می‌رود پس از روی کار آمدن ترامپ در کاخ سفید، این بازار با استقبال بیشتری مواجه شود، بنابراین بی‌توجهی به آن و راهکارهای پرداختی که می‌تواند پیش روی کاربرانش بگذارد، صنعت فین‌تک را دچار چالش کند.
بهره‌مندی از داده‌های حوزه سلامت و ارائه راهکارهای مناسب برای هر شخص نیز از دیگر مواردی است که به نظر می‌رسد در سال‌های آتی، بازیگران صنعت فین‌تک به آن توجه کنند. این داده‌ها را می‌توان از سوابق بیمه و حتی دفعات مراجعه به مراکز درمانی دریافت کرد. با استفاده از این داده‌ها، شرکت‌های فین‌تک می‌توانند بیمه عمر، بیمه تکمیلی و حتی بسته‌های مربوط به هر بیماری را متناسب با سوابق افراد به آن‌ها پیشنهاد دهند.
جمع‌بندی
صنعت فین‌تک فراتر از ایجاد راهکارهای شخصی‌سازی شده برای پرداخت و یا ارائه شیوه‌های مدرن برای انجام مناسبات مالی است. بنابراین ترندهای آن در هر سال و یا هر دهه بنا به مقتضیات آن سال و دهه و البته نیاز کاربران و مخاطبان شکل می‌گیرد. در سال ۲۰۲۴ عمده تمرکز افراد و سازمان‌ها بر فرصت‌هایی بود که هوش مصنوعی در اختیار افراد قرار داد. بنابراین صنعت فین‌تک و بازیگران آن نیز به سمت استفاده بیشتر و بهتر از هوش مصنوعی و یادگیری ماشین سوق داده شدند تا از این طریق بتوانند نیازهای مالی بیشتری را از کاربران شناسایی کرده و آن‌ها را رفع کنند.
صنعت فین‌تک، صنعت پیشرو در جهان است که می‌تواند از مفاهیم و فرآیندهای تازه شکل گرفته، مانند Embedded Finance نیز برای ارتقا تجربه کاربری افراد استفاده کند.