اعتبار افزوده (Overdraft) مفهومی مرتبط با پرداختها و مناسبات بانکی است. بهصورت کلی زمانی که فرد یا سازمانی نیاز فوری به منابع دارند ولی آن را در اختیار ندارند، از یک اعتبار افزوده برای مدتی کوتاه استفاده میکنند تا بتوانند آن «نیاز» فوری را مرتفع کنند.
بهعنوان مثال اگر فردی برای پرداخت مبلغ یک خرید، موجودی کافی در حسابش نداشته باشد، میتواند از مازاد اعتبار استفاده کرده تا آن خرید را انجام دهد و پس از مدت کوتاهی نیز آن را بازگرداند.
همانطور که مشخص است، ایده کلی این مفهوم بر پایه «قرض» با فرض بازپرداخت طی یک مدت کوتاه است. مفهوم اعتبار افزوده بیشتر برای زمانی است که یک فرآیند پرداخت (عموما غیرمستقیم که همان دایرکت دبیت است) که بدون حضور کاربر و یا بهصورت Cardless (بدون کارت) در حال انجام است، به دلیل کسری موجودی، ناموفق میشود.
Overdraft؛ تراکنشی که با یک واسطه انجام میشود
اعتبار مازاد یک توافق مالی است که طی آن به فرد یا سازمان، این امکان داده میشود که تراکنش خود را با موفقیت به اتمام برساند، حتی اگر موجودی حسابش ناکافی یا منفی باشد؛ در واقع از این امکان، زمانی میتوان استفاده کرد که کسری موجودی، وجود داشته باشد. به این معنا که موجودی حساب، برای پوشش یک تراکنش یا برداشت کافی نباشد، اما بانک تراکنش را انجام میدهد. برخی از بانکها این اقدام را به منزله یک اعتبار اضافه برای دارنده حساب میدانند. که در شرایط ضروری به او داده میشود تا بتواند پرداخت خود را انجام دهد. معمولا زمانی که برگشت تراکنش به دلیل ناکافی بودن موجودی، زیان و یا بار عملیاتی بیشتری داشته باشد، از این روش استفاده میشود.
البته اعطای اعتبار اضافه به دارنده حساب، میتواند برای او جریمه و یا بهره زیادی به همراه داشته باشد. بدین معنا که گیرنده اعتبار را مجبور به بازگرداندن آن طی یک مدت کوتاه و با بهره سنگین کنند.
اضافه برداشت در واقعی نوعی قرض است برای به حداقل رساندن نرخ «ناموفق شدن تراکنشها». در این شرایط مشتری یا کاربر میتوانند پرداخت خود را انجام دهند اما تا مبلغ معینی. بدین معنا که اگر کسری موجودی کاربر برای پرداخت از یک حد معینی بیشتر باشد، اجازه اضافه برداشتی به او انجام نمیشود.
اضافه برداشت نوعی وام ضروری محسوب میشود که شخص گیرنده میبایست در مدت کوتاهی آن را با بهره بالا بازگرداند.
نحوه عملکرد اضافه برداشت
این سرویس به دو صورت به افراد یا سازمانها اعطا میشود؛ در مورد اول، بانک این سرویس را مستقیم به فرد یا سازمان داده و روی حساب بانکی مشخصی، فعالسازی میکند. در این صورت، چنانچه موجودی حساب برای انجام تراکنش، ناکافی باشد، بانک اعتبار را به دارنده حساب میدهد تا با استفاده از آن، تراکنش خود را انجام دهد.
مورد دوم، بهوسیله شرکتهای ثالث، مانند ارائهدهندگان خدمات پرداخت غیرمستقیم و یا شرکتهای بیمه و پلتفرمهای اعطای وام هست.
در ابتدای متن، به این موضوع اشاره شد که اعتبار اضافه برای آن دسته از خدمات پرداخت که بدون نیاز به کارت انجام میشود، مانند دایرکت دبیت کاربرد بیشتری دارد. چرا که در این پرداخت کاربر به شرکت مورد نظر دسترسیهای لازم برای پرداخت را داده، اما موجودی خود را چک نکرده است. در صورتیکه پرداخت موفق نشود، ممکن است عملکرد سرویس دایرکت دبیت برای فرد مختل شود که این امر بار عملیاتی زیادی را به فرد وارد میکند.
ویژگی اعتبار افزوده
همانطور که اشاره شد، Overdraft زمانی به کار میرود که فرد یا سازمان در یک زمان کوتاه، نیاز به مبلغ مشخصی دارد تا بتواند پرداخت خود را انجام داده و تراکنشش نیز با موفقیت به ثبت برسد. به عبارت دیگر، حساب مورد نظر دارای کسری است که قرار است بهصورت موقت به آن اعتبار داده شود.
این اعتبار برای دارنده حساب، برای مدت زمان کوتاهی در نظر گرفته شده است؛ بنابراین باید ظرف مدت کوتاهی نیز بازگردانده شود.
انواع Overdraft
بهصورت کلی دو نوع اعتبار افزوده به افراد پرداخت میشود؛
- authorized overdraft (کسر موجودی مجاز)
- unauthorized overdraft (کسر موجودی غیرمجاز)
در کسری موجودی، مجاز بانک به مشتری خود اجازه میدهد که تا مبلغ مشخصی، اعتبار دریافت کند. بهعنوان مثال، تا سقف ۱۰ میلیون تومان. این رقم بهصورت پیشفرض و در توافق میان بانک و مشتری و یا پلتفرم و مشتری تعیین میشود. یکی از ویژگیهای این نوع اعتبار در این است که فرد میبایست با بهره کمتری آن را بازگرداند و دارنده حساب نیز میداند که تحت چه شرایطی و با چه بهرهای باید اعتبار را بازگرداند.
در کسر موجودی غیر مجاز، دارنده حساب مبلغی بسیار بالا از بانک یا پلتفرم، اعتبار دریافت میکند. این اتفاق معمولا زمانی رخ میدهد که مشتری (اغلب حسابهای مربوط به کسب و کارها) نیاز به مبلغی بسیار بالا برای انجام تراکنشهای خود دارند اما این مبلغ در حساب آنها وجود ندارد و نمیتوانند در مدت کوتاهی نیز آن را فراهم کند. در این صورت بانک تراکنش مربوطه را انجام میدهد اما به دلیل مبلغ بالا، بهره بالاتری را نیز از مشتری دریافت میکند.
مهمترین تفاوت این نوع Overdraft با نوع مجاز، در حد و حدود مبلغی است که قرار است پوششدهنده کسری حساب فرد باشد.
مزیت Overdraft
مهمترین مزیتهای اعتبار افزوده به صورت زیر است؛
دسترسی فوری به نقدینگی؛ در چنین حالتی که موجودی حساب افراد برای انجام تراکنش کم باشد، نقدینگی مورد نیاز، سریع و فوری تامین میشود.
جلوگیری از ناموفقشدن تراکنش؛ جلوگیری از برگشت خوردن تراکنش و یا چک از دیگر مواردی است که میتوان به عنوان یکی از مزیتهای مهم اعتبار مازاد از آن نام برد. در واقع با اعتبار مازاد افراد میتوانند رتبه اعتباری خود را حفظ کرده و از کاهش آن جلوگیری کنند.
جمعبندی
اعتبار مازاد یا Overdraft یک راهکار مالی برای پرداخت تراکنشهایی است که با کسری موجودی حساب مواجهند. در این صورت، حساب پرداختکننده برای موفقشدن آن تراکنش، بهصورت موقت شارژ میشود. اما گیرنده این اعتبار میبایست آن را در مدت معینی بازگرداند.
Overdraft راهکاری برای موفق شدن تراکنشها در مدل پرداخت به شیوه دایرکت دبیت است؛ در این روش فرد میتواند با یک توافق حقوقی که از قبل با بانک مورد نظر داشته، تا حد معینی از آن اعتبار دریافت کند.