به احتمال زیاد، در فیلم‌ها و سریال‌های خارجی دیده‌اید که فرد با دیدن دو پیامک همزمان از بانک که اولی واریز حقوق و دومی، برداشت از حساب است، بگوید: «نصف حقوقم برای اجاره خونه یا قسط‌هام رفت!». ممکن است که این سوال در ذهن‌تان پیش آمده باشد که چطور ممکن است بدون عملیات انتقال وجه توسط فرد، وجه به‌طور مستقیم و خودکار از حساب‌‌اش برداشت شده باشد؟
دایرکت دبیت «Direct Debit»، یک راهکار بانکی با تاریخچه‌ای بیش از نیم‌قرن در بریتانیا پاسخ این سؤال شماست.
ترجمه تحت‌اللفظی Direct Debit، در فارسی «برداشت مستقیم» است و فناوری آن به این شکل است که مشتری به یک کسب‌وکار اجازه می‌دهد تا مبالغ مشخصی را به‌صورت خودکار و دوره‌ای مانند هزینه قبوض، اقساط وام، حق اشتراک اینترنت خانگی و… از حساب بانکی وی برداشت و به حساب خود واریز کند.
برداشت مستقیم در ایران
در ایران نیز، چند سالی است که راهکار دایرکت دبیت توسط پیمان، برای بیش از ۱،۰۰۰،۰۰۰ کاربر در کسب‌وکارهای آنلاین و اپلیکیشن‌های مختلفی از جمله اسنپ، آپ، کافه‌بازار، فیلیمو، ازکی و… فراهم شده است. برداشت مستقیم در کشور، بومی‌سازی شده و برای فعال‌سازی آن، کاربر نهایی به بانک خود، طبق قرارداد آنلاینی که شامل سقف مبلغ و تعداد تراکنش مشخص است و از آن به‌عنوان «پیمان» یاد می‌شود، مجوز می‌دهد تا هزینه‌های مربوط به خدمات کسب‌وکارهای آنلاین و اپلیکیشن‌ها را در بازه زمانی دلخواه بر بستر امن پروتکل‌های بانکی پرداخت کند. این راهکار، می‌تواند به ۳ مدل پرداخت آنی، پرداخت دوره‌ای (حق اشتراکی) و شارژ خودکار در کسب‌وکارها پیاده‌سازی شود و انواع تراکنش‌های خرد و پرتکرار تا تراکنش‌های دوره‌ای و پرداخت‌های شرطی را پوشش دهد.
برداشت مستقیم؛ درست اما ناکافی
به مرور زمان و با استقبال جامعه از سرویس برداشت مستقیم پیمان، این نتیجه‌گیری به‌دست آمد که «برداشت مستقیم» نمی‌تواند گزاره درستی برای دایرکت دبیت در ایران باشد و معرف کامل خدمات پیمان نیست.
چرا که خدمات‌دهی پیمان در درجه اول، به‌صورت غیرمتمرکز بوده و بستری واسط بین بانک، کسب‌وکار و کاربر نهایی محسوب می‌شود و نمی‌تواند هیچ انتقال وجهی را بدون دستور و مجوز قبلی کاربر انجام بدهد. در درجه دوم، با آزادی عملی که هنگام بستن قرارداد آنلاین با کسب‌وکارهای مختلف در اختیار کاربر می‌گذارد و در واقع، مسیر پرداخت را به‌گونه‌ای طراحی کرده است تا خود کاربر دستور هر گونه نقل‌وانتقال وجه را بدهد، در عمل ترجمه برداشت مستقیم یا بدهی مستقیم از زبان انگلیسی به عبارت دقیق‌تر «پرداخت مستقیم» برای این راهکار بانکی تغییر پیدا کرد تا مفهوم کامل‌تری را پوشش دهد.
از سوی دیگر، واژه «برداشت» به خودی خود، برای کاربر با بار منفی همراه است و این تصور نادرست را ایجاد می‌کند که شخص یا سازمانی از بیرون، کنترل حساب بانکی و درخواست‌های انتقال وجه او را به‌عهده دارد؛ در حالی‌که در واقعیت چنین اتفاقی نمی‌افتد و مشتری به‌طور فعال و آگاهانه درخواست پرداخت آنلاین هزینه‌ها را به حساب کسب‌وکار می‌دهد؛ بنابراین ترکیب «پرداخت مستقیم» علاوه بر این‌که نشان می‌دهد یکی از روش‌های پرداخت مانند سایر روش‌ها در هر کسب‌وکار آنلاینی است، در ایجاد تجربه کاربری مثبت، انتقال حس مالکیت و کنترل مشتری بر فعل و انفعالات بانکی‌اش نیز نقش پررنگی ایفا می‌کند.
ترجمه تحت‌اللفظی؛ آری یا نه؟
برخی از متخصصان در حوزه فین‌تک معتقدند که لازم است از ترجمه تحت‌اللفظی دایرکت دبیت (Direct Debit) که همان برداشت مستقیم است، استفاده شود؛ در حالی‌که در پیمان، با توجه به نوع خدمات‌دهی‌مان معتقدیم که پرداخت مستقیم، توصیف دقیق‌تری برای این راهکار بانکی است. هم‌چنین طبق تجربه، پیش از پرداخت مستقیم، محصولات و خدماتی در صنعت فین‌تک پیاده‌سازی شده‌اند که برای نام‌گذاری، به کاربردشان در جغرافیای ایران اهمیت بیشتری داده شده است تا صرف ترجمه انگلیسی واژگان آن‌ها؛ در ادامه به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم.
ATM: معادل فارسی تحت‌اللفظی آن، ماشین باجه خودکار (Automated Teller Machine) است اما در ایران به خودپرداز یا عابربانک مشهور است.
POS: معادل فارسی تحت‌اللفظی آن، پایانه فروش (Point of Sale) است؛ اما در ایران، بیشتر به دستگاه کارت‌خوان شناخته شده است.
CSR: معادل فارسی تحت‌اللفظی آن، سیستم بازیافت پول نقد (Cash Recycling System) است؛ اما در ایران، آن‌ها را به‌عنوان دستگاه‌های خودگردان می‌شناسیم.
USSD: معادل فارسی تحت‌اللفظی آن، سرویس اطلاعات سازمان‌نیافته (Unstructured Supplementary Service Data) است؛ اما در ایران، معمولاً با عنوان پرداخت با کد دستوری یا پرداخت موبایلی از آن یاد می‌شود.
شفافیت به سبک قرارداد پرداخت مستقیم
با توجه به نوع سازوکار دایرکت دبیت و نحوه فعال‌سازی آن توسط کاربر نهایی، بسیار مهم است که هنگام استفاده از خدمات برداشت مستقیم یا پرداخت مستقیم، مشتریان به‌طور کامل از شرایط و قوانین مربوط به آن آگاه باشند. به همین دلیل، کسب‌کارها پس از پیاده‌سازی پرداخت مستقیم، باید در قراردادهای (پیمان‌های) خود، به‌طور شفاف و واضح به کاربران اطلاع دهند که چه مبالغی، در چه بازه‌هایی و با چه شرایطی از حساب آن‌ها پرداخت خواهد شد.
پرداخت مستقیم؛ پاسخ این پرسش کلیدی
در نهایت با جمع‌بندی موارد بالا، پاسخ پرسش ابتدای نوشتار این است که پرداخت مستقیم، توضیح دقیقی برای راهکار بانکی دایرکت دبیت (Direct Debit) در ایران است و برداشت مستقیم نمی‌تواند نشان‌دهنده فاعلیت آگاهانه کاربر در صدور مجوز برای درخواست پرداخت آنلاین هزینه‌ها به حساب کسب‌وکارها باشد.