در دنیای امروز، تنوع و گستردگی روش‌های پرداخت به مصرف‌کنندگان این امکان را می‌دهد تا بر اساس نیازها و ترجیحات خود، روشی را انتخاب کنند که بهترین پاسخ‌گویی را به نیازهایشان دارد. دایرکت دبیت یا «پرداخت مستقیم» و سرویس BNPL یا «الان بخر بعداً پرداخت کن» که کوتاه‌شدهٔ عبارت Buy Now Pay Later است، هر دو از روش‌های محبوب پرداخت آنلاین و غیرحضوری در سطح جهانی هستند که در سال‌های اخیر در ایران نیز مورد توجه قرار گرفته‌اند. به دلیل تازگی هر ۲ روش در ایران، گاهی کاربران آنها را با هم اشتباه گرفته یا کاربردهایشان را مشابه می‌دانند. در این مقاله، به بررسی تفاوت‌ها، مزایا و معایب هر یک از این روش‌ها خواهیم پرداخت و در نهایت نتیجه‌گیری جامعی بین این ۲ راهکار پرداخت خواهیم داشت.

دایرکت دبیت چیست؟

دایرکت دبیت یا Direct Debit، در لغت به معنای «برداشت مستقیم»، راهکار غیرمتمرکز و واسط بانکی است که طی آن، کاربر نهایی با بستن قراردادی، امکان پرداخت مستقیم از حساب بانکی خود را با سقف مبلغ و تعداد تراکنش دلخواه در سررسیدهای زمانی خاص به کسب‌وکار موردنظر خود فعال می‌کند. دایرکت دبیت روشی مناسب برای پرداخت هزینه‌های پرتکرار مثل حق اشتراک، قبوض، اقساط وام، شارژ کیف پول یا حساب بانکی و… است.

مزایای دایرکت دبیت

۱. سرعت و سادگی:

تراکنش‌های دایرکت دبیت بسیار سریع و در بسیاری از موارد به‌صورت خودکار انجام می‌شوند. در دایرکت دبیت احتیاجی به وصل‌شدن به درگاه بانک و واردکردن اطلاعات مربوط به شماره کارت، کد CVV2، رمز دوم پویا، تاریخ انقضا، کپچای امنیتی و… نیست.

۲. کاهش تأخیر و عدم فراموشی در پرداخت‌ها:

با استفاده از دایرکت دبیت، پرداخت‌ها در زمان مشخصی به‌طور خودکار انجام می‌شوند. این مسأله ریسک فراموشی یا تأخیر در پرداخت را به حداقل می‌رساند.

۳. کارمزد پایین:

در ایران، بانک‌ها و کسب‌و‌کارها برای استفاده از خدمات دایرکت دبیت، هزینه‌ اضافه‌ای در قالب کارمزد از کاربر دریافت نمی‌کنند. این موضوع دایرکت دبیت را به یک گزینه اقتصادی و مقرون‌به‌صرفه تبدیل کرده است.

۴. امنیت بالا:

مشتری در دایرکت دبیت،  ابتدا احراز هویت شده و سپس دسترسی‌های لازم را برای انجام عملیات پرداخت، اعطا می‌کند. به‌علاوه، احتیاجی به ورود اطلاعات شخصی مانند رمز کارت بانکی، در هر بار خرید ندارد.

معایب دایرکت دبیت

۱. کنترل پایین کاربر و کاهش مدیریت نقدینگی:

برخی از مشتریان ممکن است احساس کنند که در دایرکت دبیت، کنترل کامل بر حساب بانکی و پرداخت‌های خود ندارند، یا از اینکه ناگهان پیامک برداشت وجه از حساب بانکی برایشان ارسال شود دچار استرس شوند، چرا که گاهی این پرداخت‌ها به‌صورت خودکار انجام می‌شود.

۲. تردید و اطمینان کم کاربران:

به طور معمول، افراد در برابر فناوری‌های جدید مقاومت دارند یا مایل نیستند عادات قدیمی را کنار بگذارند. دایرکت دبیت با توجه به جدیدبودن و دسترسی‌هایی که به‌صورت محدود به حساب بانکی افراد دارد، معمولاً با مقاومت اولیه مواجه است.

BNPL (الان بخر، بعداً پرداخت کن) چیست؟

BNPL یک روش پرداخت اقساطی کوتاه‌مدت است که به مشتریان امکان خرید کالا و خدمات را می‌دهد، مانند کارت‌های اعتباری اما با شرایط منعطف‌تر و بررسی سریع‌تر. با این روش، مشتریان می‌توانند کالا یا خدمت مورد نظر را در لحظه سفارش دهند و هزینه آن را در یک یا چند قسط آینده پرداخت کنند.

مزایای BNPL

۱. دسترسی آسان:

اکثر کسب‌و‌کارهای BNPL تنها به اطلاعات پایه مشتری نیاز دارند و اعتبارسنجی سریعی انجام می‌دهند؛ همچنین در اغلب موارد نیاز به ارائه تضامین سنگین مانند ضامن، گواهی کسر از حقوق و… در مقایسه با وام‌های بانکی نیست.

۲. بدون کارمزد یا بهره (برای پرداخت‌های به‌موقع):

بسیاری از پلتفرم‌های BNPL کارمزد یا بهره‌ای اندک برای مشتریانی که پرداخت‌های خود را به‌موقع انجام می‌دهند، دریافت می‌کنند.

۳. افزایش خرید مشتریان:

BNPL به مشتریان این امکان را می‌دهد که کالاها و خدماتی را که ممکن است در حالت عادی قادر به خرید آنها نباشند، خریداری کنند. این موضوع به افزایش فروش و جذب مشتریان جدید کمک می‌کند.

معایب BNPL

۱. احتمال بدهی:

کنترل کمتر مشتریان بر خریدهای خود می‌تواند منجر به افزایش بدهی آنها شود، به‌خصوص اگر توان مدیریت مالی خوبی نداشته باشند.

۲. هزینه‌های پنهان:

در صورت عدم پرداخت به‌موقع، شرکت‌های BNPL می‌توانند جریمه‌های سنگینی اعمال کنند که مشتریان را در بدهی‌های بلندمدت گرفتار می‌کند.

۳. اعتبارسنجی:

برخلاف دایرکت دبیت، پلتفرم‌های BNPL برای اعطای اعتبار به مشتریان، اعتبار بانکی و معاملاتی آنها را بررسی می‌کنند. در واقع افرادی که بدهی بانکی، چک برگشتی و… داشته باشند امکان استفاده از این خدمات را ندارند.

۴. نرخ نکول:

با وجود استفاده از سازوکارهای مختلفی چون اعتبارسنجی در BNPL، برای کسب‌وکار ارائه‌کننده، هیچ تضمین قطعی مبنی بر تسویه بدهی مشتری وجود ندارد و نرخ نکول (بدحسابی) مشتریان در تسویه اقساط، همواره یکی از ریسک‌های کسب‌وکارهای BNPL به شمار می‌رود.

بررسی ویژگی‌های دایرکت دبیت و BNPL

اعتبارسنجی بانکی:

برای استفاده از دایرکت دبیت، مشتریان نیازی به اعتبارسنجی بانکی و معاملاتی ندارند، چرا که پرداخت‌ها در لحظه از حساب آنها انجام می‌شود. در نتیجه تمامی افراد امکان استفاده از آن را دارند. اما برای استفاده از خدمات BNPL لازم است تا حتماً افراد اعتبارسنجی شوند.

ریسک نرخ نکول:

کسب‌وکارهایی که از دایرکت دبیت استفاده می‌کنند، ریسک عدم تسویه‌حساب توسط مشتریان را ندارند. چرا که در صورت عدم تسویه، خدمتی نیز ارائه نمی‌شود. اما در کسب‌وکارهای BNPL همواره ریسک بدحسابی مشتریانی که خرید کرده‌اند در تسویه اقساط وجود دارد.

احراز هویت:

کسب‌وکارها، در هر ۲ روش پرداختی دایرکت دبیت و BNPL، مشتریان را در هنگام فعال‌سازی با استفاده از سامانه‌های حاکمیتی از طریق کد ملی و شماره موبایل احراز هویت می‌کنند.

سقف مبلغ پرداخت:

در هر دو روش پرداختی دایرکت دبیت و BNPL، محدودیت سقف قابل پرداخت برای مشتریان وجود دارد که معمولاً توسط بانک یا کسب‌وکار ارائه‌کننده خدمت وضع می‌شود. البته مشتریان در هر ۲ روش، می‌توانند حداقل و حداکثر مبلغ پرداختی را با رعایت سقف، خودشان تعیین کنند.

هزینه‌های پنهان:

استفاده از دایرکت دبیت برای کاربران بدون هزینه‌های اضافه‌ای مانند کارمزد و… امکان‌پذیر است. اما در کسب‌وکارهای BNPL معمولاً هزینه‌های پنهانی تحت عنوان هزینه خدمات، کارمزد بانکی، جریمه تأخیر و… وجود دارد.

منشأ پرداخت:

در دایرکت دبیت، هزینه‌ها به‌طور مستقیم از حساب بانکی فرد کسر می‌شود و یک روش پرداخت مبتنی بر حساب بانکی است. حال‌آنکه در BNPL، هزینه‌ها به‌صورت اعتباری و در قالب شارژ کیف پول و… از حساب کاربری مشتری کسر می‌شود.

تسویه‌حساب:

تسویه‌حساب پرداختی‌های انجام‌شده در دایرکت دبیت معمولاً به‌صورت آنی یا نهایتاً طی ۲۴ ساعت کاری با کسب‌وکارها انجام می‌شود. اما در روش BNPL، کسب‌وکار باید تا موعد زمانی مشخصی (حداقل یک ماه بعد) برای تسویه‌حساب منتظر بمانند.

تجربه کاربری:

فعال‌سازی دایرکت دبیت سریع و آسان است و استفاده از آن در اپلیکیشن‌ها در کمتر از ۲ ثانیه یا حتی گاهی به‌صورت خودکار و بدون نیاز به دخالت کاربر انجام می‌شود. اما فعال‌سازی BNPL معمولاً زمان‌برتر بوده و نیازمند طی‌شدن مراحل گوناگونی نظیر استعلام‌ها، بارگذاری مدارک، پرداخت هزینه‌های خدمات، واریز وجه اعتبار، فعال‌سازی و… است.

نتیجه‌گیری

در جدول پایین به‌طور خلاصه، تفاوت‌های دایرکت دبیت و BNPL در شاخص‌های مهم و کاربردی بالا به تصویر کشیده شده است.

با توجه به مطالب بالا، انتخاب بهترین روش پرداخت بستگی به نیازها و توانایی‌های مالی هر فرد دارد. اگر به دنبال یک روش ساده و کم‌هزینه برای پرداخت‌های دوره‌ای هستید، دایرکت دبیت می‌تواند گزینه مناسبی باشد. اما اگر به دنبال انعطاف‌پذیری بیشتر و امکان خرید فوری هستید، BNPL می‌تواند پاسخ‌گوی نیاز شما باشد. در نهایت، انتخاب صحیح و مدیریت مالی هوشمندانه می‌تواند به شما کمک کند تا از مزایای هر دو روش بهره‌مند شوید.